Lipiec to miesiąc, w którym w Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu obchodzone są bardzo ważne rocznice. Dla prof. Henryka Skarżyńskiego i jego zespołu lipiec nigdy nie był okresem odpoczynku, ale wytężonej pracy. W 2020 roku obchodzimy dwie rocznice: 18. rocznicę przeprowadzenia przez prof. Henryka Skarżyńskiego pierwszej w świecie operacji przywracającej słuchu osobie z częściową głuchotą oraz 28. rocznicę przeprowadzenia przez prof. Henryka Skarżyńskiego pierwszej w Polsce operacji wszczepienia implantu ślimakowego sobie niesłyszącej. 16 lipca 1992 roku, po raz pierwszy w Polsce implant ślimakowy otrzymał dorosły pacjent, a dzień później – dziecko. Przeprowadzając te pionierskie operacje, prof. Henryk Skarżyński otworzył nowy rozdział o historii  otochirurgii.

–Tego bardzo upalnego lipcowego dnia zjawiłem się przed godziną 7 w pracy, po to aby wcześniej zejść na blok operacyjny. Zaplanowaliśmy, że będziemy transmitować tę operację do sąsiedniego budynku do małej sali seminaryjnej i tam  ją nagrywać, więc chciałem sprawdzić czy wszystko jest do tego przygotowane – wspomina prof. Henryk Skarżyński. – Proszę pamiętać, że wtedy nie było transmisji on-line w internecie, a pokazanie nagrania światu nie było takie proste i oczywiste. Jak wracałem do Klinki, w windzie spotkałem ekipę telewizyjną – jak się potem okazało – pierwszą z siedmiu. Ktoś z ekipy zapytał czy to dziś jest TA operacja, czy wiem gdzie znaleźć docenta Skarżyńskiego. I tak zaraz po wyjściu z windy, „na gorąco” odbył się pierwszy wywiad. Wtedy nie zdawałem sobie sprawy, że to jest historyczny moment, że wszyscy oczekują, iż to się zakończy sukcesem, że tak dużo zależy nie tylko od moich umiejętności, ale także od zwykłego ludzkiego szczęścia, które trzeba mieć przy każdej operacji.

Po tej pionierskiej operacji w 1992 roku rozpoczęto w Polsce program leczenia głuchoty za pomocą implantów ślimakowych. Właśnie na potrzeby tego programu z inicjatywy prof. Henryka Skarżyńskiego powstał nowy Ośrodek Diagnostyczno-Leczniczo-Rehabilitacyjny dla Osób Niesłyszących i Niedosłyszących „Cochlear Center”, który miał zapewnić pacjentom kompleksową opiekę. Ośrodek uroczyście otworzyła Premier RP Hanna Suchocka w dniu 14 lipca 1993 roku.

Już po kilku tygodniach działania w ośrodku tym przyjmowano kilkudziesięciu pacjentów dziennie, wykonywano ok. 200 specjalistycznych badań. To była jednak tylko kropla w morzu potrzeb. Od początku swojego istnienia Ośrodka „Cochlear Center” prowadził też działalność naukową. Dwa miesiące od jego otwarcia odbyła się w Polsce I Międzynarodowa Konferencja Naukowa Implantów Ślimakowych.

W dniu 12 lipca 2002 roku prof. Henryk Skarżyński przeprowadził pierwszą w świecie operację wszczepienia implantu ślimakowego osobie dorosłej z częściową głuchotą. Tym samym rozpoczął się nowy Program Leczenia Częściowej Głuchoty.

Przez długi czas w środowisku medycznym przeważał pogląd, iż wszczepienie elektrody implantu musi oznaczać nieodwracalne uszkodzenie ślimaka. Sądzono, że właśnie z tego powodu niemożliwe jest leczenie osób z częściową głuchotą – implantowanie zniszczyłoby bowiem tę część ślimaka (odpowiedzialną za odbiór niskich tonów), która pracuje prawidłowo, a tym samym pozbawiło pacjenta resztek istniejącego słuchu. Opracowana przez prof. H. Skarżyńskiego technika chirurgiczna dojścia do ucha wewnętrznego przez okienko okrągłe okazała się skuteczną metodą, pozwalającą na zachowanie słuchu w zakresie niskich częstotliwości. Istniała także obawa, czy dojdzie do integracji informacji uzyskiwanych przez ośrodki słuchowe centralnego układu nerwowego na drodze jednoczesnego elektrycznego oraz akustycznego pobudzenia receptora słuchu. W otolaryngologii dominował pogląd, że połączenie tych dwóch rodzajów słuchu jest niewykonalne. Jednak dzięki zastosowaniu przez inżynierów klinicznych Instytutu specjalnej procedury ustawienia procesora mowy taka integracja okazała się możliwa. Pionierska operacja wykonywana przez prof. Skarżyńskiego była na żywo transmitowana przez internet. Obserwowały ją tysiące specjalistów z całego świata. Udany zabieg stał się początkiem szeroko zakrojonego, międzynarodowego Programu Leczenia Częściowej Głuchoty (Partial Deafness Treatment, PDT).

Podobnie jak 10 lat wcześniej, tak i tym razem prof. H. Skarżyńskiemu towarzyszyły kamery, dzięki którym zabieg był transmitowany na żywo w Internecie i na sali konferencyjnej, gdzie przebieg operacji śledzili dziennikarze z programów informacyjnych radiowych i telewizyjnych oraz dziennikarze prasowi.

– To było pierwsze takie odważne podejście do czegoś, co obecnie nazywamy telemedycyną, tele-otochirurgią – wspomina prof. Skarżyński. – Wtedy zorganizowanie takiego przekazu, przejście przez proces przepustowości łącz, różnych technicznych elementów, było wyzwaniem. Po raz pierwszy stanąłem i powiedziałem sobie tak:, „Jeżeli to się nie uda, to niech ludzie na świecie wiedzą, dlaczego się nie udało. Jeżeli się uda, to będę mógł do końca swojego życia mówić – pierwszą w świecie operację częściowej głuchoty, gdzie część dźwięków pacjent słyszał, a w części ucho było nieczynne – przeprowadziłem na oczach innych” – dodaje prof. Skarżyński.

Do roku 2002 operacje wszczepienia implantu ślimakowego wykonywane były tylko w przypadku głębokiego uszkodzenia słuchu oraz całkowitej głuchoty. Poza możliwościami skutecznego leczenia znajdowała się wciąż znaczna grupa pacjentów z tzw. częściową głuchotą.

Obecnie Światowe Centrum Słuchu Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu jest niekwestionowanym liderem w dziedzinie otolaryngologii, audiologii i foniatrii. W Instytucie zrealizowano do tej pory ok. 500 tys. procedur chirurgicznych. Polscy pacjenci mają w Instytucie dostęp do najnowszych technologii jako pierwsi lub jedni z pierwszych w świecie. Placówka w Kajetanach jest niekwestionowanym liderem na świecie pod względem liczby wykonywanych operacji poprawiających słuch (rocznie ok 15 000 procedur). Pod opieką specjalistów ze Światowego Centrum Słuchu pozostaje obecnie blisko 10 tys. użytkowników implantów słuchowych.

Instytut to także prestiżowe centrum dydaktyczno-szkoleniowe, do którego przyjeżdżają lekarze ze wszystkich kontynentów, aby uczyć się technik chirurgicznych i procedur medycznych opracowanych przeze mnie. Kajetany to najlepsze w świecie miejsce do ćwiczenia technik chirurgicznych. Udało nam się zbudować Centrum Edukacyjne z unikatową pracownią wyposażoną w 30 stanowisk dla otochirurgii i rynochirurgii, nowoczesny sprzęt do ćwiczeń na preparatach anatomicznych i symulatorach komputerowych. Instytut realizuje również – od kilku lat – program populacyjnych badań przesiewowych pod kątem wczesnego wykrywania zaburzeń słuchu u dzieci rozpoczynających edukację szkolną w Polsce.

Od kilku lat jubileuszowe obchody połączone zostały z kolejnymi edycjami Międzynarodowego Festiwalu Dzieci, Młodzieży i Dorosłych z Zaburzeniami Słuchu „Ślimakowe Rytmy”. W tym roku Festiwal jest realizowany pod hasłem „Pełnia dźwięku po drugiej stronie lustra”, a towarzyszą mu Warsztaty Naukowo-Muzyczne oraz VI Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Muzyka w Rozwoju Słuchowym Człowieka”.

– W tym roku ze względu na sytuację epidemiologiczną w kraju i na świecie Festiwal przybrał nieco odmienny charakter – mówi prof. Henryk Skarżyński pomysłodawca i organizator wydarzenia.-Głęboko wierzę, że pomimo jego nowej formuły – dostarczy on ważnej wiedzy i niezwykłych doświadczeń z zakresu muzyki. Tradycyjnie Festiwalowi towarzyszą spotkania ze specjalistami, a program tegorocznych warsztatów obejmuje dziedziny muzykoterapii, arteterapii czy emisji głosu. Na zakończenie tradycyjnie mam zaszczyt zaprosić Państwa na Koncert Galowy z udziałem Laureatów poprzedniej edycji oraz Gości Specjalnych. Niech to będzie czas, w którym na nowo przekonamy się i usłyszymy, że możliwe jest osiągnięcie tego, co wydawało się nieosiągalne.